برنج ایرانی، در شمار برنجهای ممتاز است، اما درجهبندی دارد. فقط خوب قد کشیدن دانه برنج پس از پخت ملاک مرغوبیت نیست. دانه برنج هر چه خشکتر و سفتتر باشد بهتر است؛ زیرا با جذب سریع آب هنگام پخت، حجیمتر میشود. هر چه از تاریخ برداشت آن بیشتر گذشته و بهتر نگهداری شده باشد، بر کیفیت آن افزوده میشود. (البته نه بیش از حد) دقت کنید برنج کپک زده یا خُرد شده نباشد و بوی نامطبوع کهنگی و ماندگی از آن به مشام نرسد. دانه برنج نباید خیلی سفید، خیلی زرد، شفاف، دودی یا ترک خورده باشد؛ برنج خوب رنگ بلوری مات و عاجمانند دارد و معمولا باریک و قلمی است، اما طعم و بوی مطبوعش پس از پخت، خیلی مهمتر از باریکی و بلندی آن است. برنج خوب باید یکدست باشد نه مخلوطی از دانههای چاق و لاغر، زرد و سفید، کوتاه و بلند یا ریز و درشت. هر چه دانههای شکسته یا در اصطلاح «نیمدانه» بیشتر باشد، برنج کیفیت کمتری دارد (برنج موسوم به نیمدانه بیشتر برای پخت شلهزرد، شیربرنج، برخی آشها، سوپها و مانند اینها مناسب است نه پخت چلو و سرو در مهمانی). یکی از آزمونهای سنتی، خرد کردن تعدادی از دانهها زیر دندان است. اگر به سختی خرد شدند، نشانه خشکی بیشتر و کیفیت بهتر است. یکی از روشهای درک میزان عطر برنج، دمیدن هوای گرم یا «ها کردن» روی مقداری از دانههاست. به منظور رعایت بهداشت دقت کنید که دانههای آمیخته با هوای دمیده از دهان را مجددا درون کیسه یا ظرف نریزید. نگهداری و انبار کردن: کیسه یا سطلهای نگهداری برنج را حتما در جایی عاری از نم، خنک و به ویژه خشک انبار کنید تا رطوبت درون دانهها تبخیر شود. از گذاشتن کیسهها روی هم خودداری کنید. بین هر کیسه فاصلهای برای عبور هوا بگذارید. افزودن مقداری نمک و چند دانه سیر همراه با سرکشی و هوادهی گاهبهگاه، از آفتزدگی جلوگیری میکند. به هیچ وجه از قرصهای شیمیایی استفاده نکنید. هر چند وقت یک بار محتوای کیسه یا ظروف را زیر و رو، آن را از لحاظ رخنه و حمله حشرات و آفات بررسی کنید. در صورت آفتزدگی، پیش از تخمگذاری بیشتر آفات و افزایش حشرات، برنج را در هوای آزاد، دور از تابش نور خورشید پهن و با الک کردن از لطمه و خسارت بیشتر جلوگیری کنید. دقت کنید نمک بجا مانده از برنج آفتزده را به سبب پرهیز از انتقال مجدد تخم آفات به ظروف یا کیسهها مجددا استفاده نکنید.
شناخت برنج با کیفیت