بررسی نور پردازی در طراحی داخلی
نورپردازی
اصول نورپردازی فضاهای داخلی ساختمان
در طراحی داخلی، نورپردازی اصل بسیار مهمی است. نورپردازی، سبب بهتر دیده شدن کار خواهد شد و زیبایی طراحی را دو چندان می کند. استفاده از نورهای مخفی، در طراحی داخلی آپارتمان‌ها امروزه بسیار رایج است. نورپردازی داخلی ساختمان یکی از مهمترین نکاتی است که در طراحی داخلی منازل و خانه‌های مسکونی باید به آن دقت نمود.
در یک خانه، تمام فضاها مهم هستند و نمی‌توان گفت اتاق خواب ارزش کمتری دارد یا طراحی سرویس بهداشتی مهم نیست. بلکه ممکن است در نظر هر فردی، یک فضا از اهیمت ویژه برخوردار باشد و فضاهای دیگر از اهیمت کمتر. بنابراین طراح، باید در هر طراحی، بهترین عملکرد خود را پیاده سازی نماید. اتاق نشیمن، محل غذاخوری، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و … همگی در نظر یک طراح باید اهمیت داشته باشند.
در طراحی داخلی آپارتمان، استفاده از نور در سقف و دیوار، بسیار چشمگیر است. در فضای نشمین، استفاده از لامپ با شکل هندسی در سقف و استفاده از نورهای مخفی پشت تلوبزیون باعث ایجاد تفاوت با سایر فضاها شده است. نورپردازی علاوه بر اینکه سبب روشنایی فضا میشود و آن را از تاریکی خارج می‌کند، از عناصر مهم دکوراسیونی است که می‌تواند آرامش و راحتی را برای فضا به همراه داشته باشد.
نورپردازی اتاق نشیمن
در کل نورپردازی اتاق نشیمن شامل روشنایی عمومی، نورپردازی متمرکز و نورپردازی محدود میشود، روشنایی عمومی یا همان نورپردازی از سقف برای روشن کردن اتاق نشیمن کفایت می‌کند و مقدار نسبتاً کمی از نور را در منطقه وسیعی انتشار می‌دهد. نورپردازی متمرکز آن دسته از نورپردازی است که تنها بر یک قسمت خاص تمرکز داشته و آن قسمت را روشن و برجسته می‌کند. نورپردازی محدود باعث میشود در زمانی که تمام اتاق تاریک است بتوانیم تنها یک قسمت خاص را روشن کنیم. شاید بهتر است همزمان از سه نوع نورپردازی در اتاق نشیمن استفاده شود تا بنا به نیاز از هر یک از آنها استفاده شود.
نورپردازی اتاق غذاخوری
مانند اغلب فضاهای خانه در اتاق غذاخوری نیز نور طبیعی ایده آل ترین نوع نور است. لوستر در این فضا باید دقیقاً بالای میز غذاخوری نصب شود تا سطح میز را کاملاً روشن نماید و افراد به بهترین وجه ببینند که چه چیزی می‌خورند. می‌توانید با استفاده از شمع در اتاق غذاخوری خصوصاً روی میز غذاخوری جلوه رمانتیکی در این فضا ایجاد کنید. قسمت‌هایی از فضا هستند که به طور طبیعی تاریکتر و به دلیل ساختارشان نور نمی‌تواند به آن قسمت نفوذ کند، بنابراین نیاز به توجه بیشتری در نورپردازی دارند. لامپ‌ها عناصری هستند که به اتاق غذاخوری شخصیت می‌دهند. بوفه، میز غذاخوری و میز کناری از عناصری هستند که حتماً باید نورپردازی مخصوص خودشان را داشته باشند.
انواع نورپردازی در اتاق غذاخوری
لوستر
مهمترین چراغ معمولاً در اتاق غذاخوری لوستر است. لوستر اتاق غذاخوری باید متناسب با سبک دکوراسیون و اندازه اتاق انتخاب و در مرکز اتاق نصب شود.
نورپردازی پا یین تاب
نور پایین عمدتاً نقش برجسته سازی قسمت‌های خاص اتاق غذاخوری مانند آثار هنری یا میزهای خاص را به عهده دارد. این نورپردازی را میتوان با استفاده از هالوژن‌ها به وجود آورد.
نوپردازی ملایم
هدف اصلی این نوع نورپردازی ایجاد فضایی آرام و تسکین دهنده برای ساکنین فضاست. می‌توانید با قراردادن یک آباژور زیبا در جایی مناسب از فضا، این نورپردازی را تامین کرد.
نورپردازی در سرویس بهداشتی
بهترین نوع نورپردازی در سرویس بهداشتی آن دسته‌ای از نورها می باشندهستند که باعث شوند افراد بتوانند چهره خود را به صورت واضح در آینه سرویس بهداشتی مشاهده نمایند. این نور باید شرایطی بدون سایه و هرگونه تغییر ایجاد کند تا فرد بتواند به راحتی چهره خود را برای آرایش در آینه ببیند.
نوع چراغ ها و وسایل روشنایی و محل نصب آنها در سرویس بهداشتی نیز حائز اهمیت است. چراغ‌هایی می‌توانند نوری طبیعی و کافی تولید کنند که مخصوص نورپردازی سرویس بهداشتی و آینه آن تولید شده باشند. چراغ‌ها را باید جایی نصب کنید که کمترین سایه را زیر چشم‌ها و گردن افراد ایجاد کنند. افراد باید بتوانند پیشانی و گونه‌های خود را با حداکثر وضوح ببینند.
برای سرویس‌های بهداشتی کوچک همین میزان نورپردازی کافیست اما هر چه سرویس بهداشتی بزرگ‌تر باشد نورپردازی مفصل‌تر و بیشتری شامل هالوژن‌ها و چراغ‌های سقفی نیاز خواهد بود. نورپردازی سرویس بهداشتی نباید در رنگ فضا هیچ گونه تغییری ایجاد کند و صرفاً جهت روشنایی استفاده میشود. برای ایجاد تصویر مطلوب استفاده از لامپ‌های فلورسنت را فراموش کنید. لامپ‌هایی با نور سفید یا لامپ‌هایی که نوری نزدیک به نور طبیعی خورشید دارند بهترین انتخاب برای سرویس بهداشتی هستند.
نور پردازی در نمای ساختمان
بدلیل کمرنگ بودن مبحث تخصصی روشنایی و نورپردازی در کنار دیگر مهارت‌های رشته معماری، عمران، برق و طراحی شهری، کمتر شاهد رعایت استانداردهای روشنایی و اصول نورپردازی در فضاهای مختلف هستیم. متأسفانه علیرغم اهمیت اثر بخشی نورپردازی علمی بر سلامت جسم و روان، افزایش راندمان افراد و همچنین چشم نوازی هرچه بیشتر و موثرتر بر مؤلفه‌های معماری فضاهای داخلی و بیرونی، به این مهم کمتر توجه میشود و در اکثر موارد شاهد بکارگیری روش‌های یکنواخت نورپردازی برای همه فضاها هستید.
رشته روشنایی و نورپردازی حرفه‌ای است، (علمی و هنری)، تواماً با یکدیگر و نگاهی یک سویه و نگرشی غیر تخصصی به آن سبب میشود که تفاوت چشم گیری بین استانداردها و تأثیرات روشنایی طراحی و اجرا شده در ایران با جامعه پیشرفته جهانی وجود داشته باشد.
نور ماهیتی تفکیک ناپذیر از معماری داخلی و بیرونی است، البته مدیریت صحیح نور همگام با طراحی و معماری می‌تواند از بهترین و اقتصادی‌ترین روش‌ها برای افزایش شادابی و سرزندگی در محیط، آرامش، کارایی و حالات عاطفی افراد باشد، همچنین نورپردازی مناسب می‌تواند بر ویژگی‌های خاص معماری، تأثیرات قابل ملاحظه‌ای بگذارد.
معماری و نورپردازی نما
میتوان به جرأت گفت که مهندسین معمار در حین طراحی نما، تنها به حجم، جنس مواد و طرح نما در روز توجه می‌نماید. عدم توجه کافی به نورپردازی نما باعث شده در شب با احجام مخوف و تاریکی در شهر مواجه می‌شوید.
رویکرد به نورپردازی نما باید علاوه بر سلیقه هنری مبتنی بر دانش مهندسی برق نیز باشد. نوپردازی که از برق و خصوصیات نور آگاهی ندارد نمی‌تواند با ابزار نور به طراحی مشغول شود. به عبار دیگر نورپردازی نما تلفیقی از هنر معماری و دانش مهندسی است.
مهمترین نکته‌ای که میتوان به فعالین نما توصیه نمود، طراحی و تصویب نورپردازی نما پیش از اجرای نما است. نیازمندی‌های برق کشی، نیازمندی‌های فاصله گذاری‌ها و جایابی‌های چراغ‌ها در نما، در نحوه اجرای نمت تأثیراتی شگرف دارد.
هنر طراحی نور نما، نمایش نور و مخفی نمودن منابع نوری است. این امر بدون لحاظ طراحی نور در حین اجرای نما میسر نخواهد شد.
در نورپردازی نما نیز استفاده از رنگ‌ها، سایه‌ها و روشنایی‌ها باید از یک مفهوم و هدفی تبعیت نماید. المان‌هایی که در نما قرار می‌گیرند هر یک حرفی و سخنی در مورد این ساختمان و بنا می‌زنند. رنگ‌های گرم محیط را صمیمانه‌تر و رنگ‌های سرد فضا را جدی و منظم نشان می‌دهند.
اهداف طراحی نورپردازی
تعیین شدت و تعداد منابع روشنایی، در نظر گرفتن تاثیری که بر محیط داخلی می‌گذارد و تغییر رنگی ایجاد می‌کند، از فاکتورهای موثر در طراحی موفق نورپردازی هستند. در این رابطه طراح باید فاکتورهای کلیدی را هنگام تعریف نوع نورپردازی در نظر بگیرد که خلاصه آن شامل طول عمر و میزان روشنایی چراغ‌ها، حرارات رنگ، ترکیب با نور روز و کنترل شدت در روز، سلایق شخصی مشتری، نحوه کنترل نور و انعطاف پذیری برای جابجا کردن محل تمرکز نور و موارد مشابه است.
- در کنار توجه به کاربرد و امنیت، یک فضای گرم و دعوت کننده ایجاد کنید.
- با تنظیم و ترکیب نور محیطی، برای همه فضاها نور کاربردی ایجاد کنید.
- خط روشنایی پیوسته را در فضای مابین اتاق‌ها در نظر بگیرید.
- با متمرکز کردن نور بر روی جاذبه‌ها و جزییات معماری در فضای نشیمن، آنرا بهینه کرده و زیبایی آنرا بیشتر کنید.
- یک طرح قابل انعطاف آماده کنید که در روشنایی روز و تاریکی شب کارآمد بوده و تعمیرات آن نیز ساده باشد.
- حداکثر بهره وری انرژی و آیین نامه‌های مربوطه را رعایت کنید.
حین طراحی فضای مسکونی موارد زیر را در نظر بگیرید.
- ابعاد و فرم محل مورد نظر
- نحوه جابجایی افراد در منزل
- نحوه استفاده از فضا، معمولاً در یک محل کارهای مختلفی انجام میشود که میزان نور متفاوتی لازم دارند.
- ارتفاع سقف و فرم آن، نور از این سطح منعکس شده و با نور محیطی اتاق در هم آمیخته و آنرا بهبود می‌بخشد.
- سن و سال افرادی که در منزل زندگی می‌کنند، زمانی که پیرتر می‌شویم، به شدت نور حساستر می‌شویم.
- رنگ دیوارها، رنگ تیره‌تر نور بیشتری را جذب کرده و میزان نوردهی بالاتری را لازم دارد.
- تزیینات هنری و بخش‌های طراحی شده، مناطق خاصی از فضا که متمایز شده یا دکوراسیون خاص دارند بهتر است با نور متمرکز مانند چراغ هالوژن یا چراغ هالوژنی چشمی مشخص‌تر شوند.
فضای داخلی ساختمان با نورهای مخفی خیره کننده
اهمیت نور پردازی‌ها در طراحی دکوراسیون فضاهای داخلی خانه بر هیچ کس پوشیده نیست. نورپردازی‌ها کمک می‌کنند تا دکوراسیون داخلی فضاها زیباتر به نظر بیاید. به کمک نورپردازی‌ها میشود فضا را رمانتیک‌تر و زیباتر جلوه داد. حتی با انتخاب نورپردازی درست و مناسب برای دکوراسیون منزل، روزهای تاریک و دلگیر به روزهایی روشن و فرح بخش تبدیل می‌شوند.
زیر شلف‌ها بهترین نقطه برای نورهای مخفی
در خانه‌تان شلف‌های زیبا دارید، پس بهترین و تاثیر گذارترین نقطه برای جلوه گری نورپردازی‌های مخفی را پیدا کرده‌اید، زیر هر طبقه از شلف‌ها را نورپردازی کنید و شب هنگام از دیدن وسایل دکوری‌تان که به طرز زیبا و منحصر به فردی نمایش داده می‌شوند لذت ببرید.
کانتر آشپزخانه پذیرای نورهای مخفی
صرف یک شام عاشقانه در فضایی رومانتیک فقط با نورپردازی ملایم فضا امکان پذیر است. پس سریع دست به کار شوید و نور های مخفی که خیره کنندگی کمتری نسبت به منبع‌های نوری مثل چراغ‌ها و لوستر‌ها دارند را مهمان سالن غذاخوری یا کانتر آشپزخانه تان کنید و فضایی شاعرانه و صمیمی را برای صرف یک شام دونفره خوب را مهیا کنید.
حمام‌ها و سرویس‌های بهداشتی
استفاده از نورهای مخفی در حمام‌ها و سرویس‌های بهداشتی هم یکی از راه حل‌‌های تغییر چهره این فضاها است. معمولاً این نور مخفی‌ها را در محل اتصال سقف و دیوار استفاده می‌کنند به صورتی که دور تا دور دیوارها را این نورهای مخفی می‌پوشاند.
نور مخفی‌هایی در پشت تجهیزات سرویس‌های بهداشتی
نور مخفی‌هایی که در سرویس‌های بهداشتی استفاده می‌شوند لزوماً فقط نباید در سقف یا کف مورد استفاده قرار بگیرند، از آنها میتوان برای پشت آینه‌ها یا دیگر وسایل و تجهیزات حمام و سرویس بهداشتی استفاده کرد.
دست اندازهایی از جنس نورهای مخفی برای راه پله‌ها
برای راه پله‌های خانه‌تان می‌توانید دست اندازهایی از جنس نور مخفی تهیه کنید، فقط کافی است تا در دل دیوارهای بغل راه پله تان شکاف‌هایی ایجاد کنید و داخل آنها ریسه‌های نوری کار کنید. جذابیت این راه پله‌های نورپردازی شده بسیار خیره کننده است.
راه پله‌های نورانی
البته نورپردازی راه پله‌ها فقط به دیواره‌های بغل آنها محدود نمی‌شود. از این نورهای مخفی در زیر هر کدام از پله‌های‌تان استفاده کنید، این کار باعث میشود دیگر در طول شب نگران رد شدن از راه پله‌ها را نداشته باشید، به علاوه مخفی بودن این نور پردازی باعث میشود تا در شب برای چشم‌ها آزار دهنده نباشند.
نورهای مخفی در راهرو‌ها
نورهای مخفی برای راهروهایی که فاقد هر گونه منبع روشنایی هستند بسیار مناسب‌اند، مخصوصاً پشت دیوارهای کاذب یا تابلو‌ها. همین نور مخفی‌ها می‌توانند چهره راهروهای شما را تغییر داده و به جلوه ببخشند.
نورهای مخفی در طراحی دکوراسیون داخلی فضاهای خانه
طراحی نور هم یک هنر است و هم یک علم. وقتی برای خانه‌های خود یک طرح نوری جذاب و مناسب ارائه می‌دهید، حس و حالی منحصر به فرد و زیبا به فضای خانه ما اضافه میشود. نورپردازی مخفی در موفقیت یک طراحی دکوراسیون داخلی خوب نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. اگر این منابع نوری در جای مناسبی کار گذاشته شوند تمام ویژگی‌های مثبت و خاص در فضا می‌درخشند و یا یک عنصر خاص بیش از عناصر دیگر به چشم می‌آید.
اصول نورپردازی در فضاهای اداری
نورپردازی محیط‌های عمومی قواعد ویژه‌ای دارد و استانداردهای جدا از محیط‌های خصوصی و مسکونی می‌طلبد. از آن جایی که بیشتر فعالیت‌های اداری در طول روز انجام می‌گیرد، روشنایی مصنوعی جنبه مکمل دارد. در ساختمان‌های اداری که عرض ساختمان زیاد است اغلب بخش‌های مرکزی ساختمان نور مصنوعی اولویت دارد. در مکان‌های کاری نزدیک به پنجره، چنان چه پنجره رو به جنوب، غرب یا شرق باشد، اجتناب از خیرگی چشم با استفاده از انواع وسایل شکست یا کاهش نور مستقیم اهمیت می‌یابد. اگر میزهای کار با توجه به نور طبیعی پنجره‌ها طراحی شوند، نور مصنوعی می‌تواند در نزدیکی پنجره نیز قرار گیرد. تا تفاوت بین جهت تابش نور طبیعی و مصنوعی به حداقل برسد. محل‌های تردد، ورود و خروج باید به صورت یکنواخت و کافی روشن شوند. ۱۰۰ الی ۱۵۰ لوکس روشنایی برای این گونه فضاها کافی است. قسمت بیرونی فضای ورودی باید حداقل ۵۰ لوکس روشنایی داشته باشد.
نمای بیرونی ساختمان‌های اداری به لحاظ نورپردازی مهم است. چراغ‌ها باید در رابطه با فرم معماری نما طراحی شوند. چنانچه نمای ساختمان در خیابان‌ها و معابر عمومی قرار گیرد، بخش پایینی نما می‌تواند نور پردازی قوی‌تر در مقایسه با قسمت‌های بالایی نما (در مورد ساختمان‌های مرتفع اداری) داشته باشد. در دفاتر و فضاهای کاری اداری تأمین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لوکس روشنایی ضروری است و روی میز بهتر است ۵۰۰ لوکس و در شرایط کار دقیق چشمی تا حدود ۷۰۰ لوکس روشنایی تأمین شود.
چراغ‌ها باید به گونه‌ای قرار گیرد که نور مستقیم آنها در مخروط دید افرادی که پشت میز کار نشسته‌اند قرار نگیرد. نور غیر مستقیمی که به سقف می‌تابد، چراغ‌های مجهز به پرده‌های هدایت نور یا چنان که سقف فضاهای وسیع اداری بلند طراحی شود، منابع روشنایی کار شده در عمق یا در پشت سقف‌های کاذب شبکه‌ای مناسب هستند (۳/۵ تا ۴ متر) و نورپردازی با مسئله کمتری روبه رو میشود. در سالن‌های کنفرانس و گردهمایی تامین روشنایی برای سطوح عمود برای بهتر دیدن چهره‌ها به اندازه روشن کردن میزها اهمیت دارد. میز کنفرانس می‌تواند حدود ۴۰۰ لوکس سطوح عمودی اطراف میز حدود ۲۰۰ لوکس روشنایی داشته باشند.
روشنایی سطوح عمودی در محل‌هایی که به طور مداوم مراجع دارند نیز اهمیت دارد. در این فضاها بهتر است متن و محیط اطراف محل مراجعه عموم به صورت متنوعی نورپردازی شود. نور پردازی باید به جهت یابی در فضا و تشخیص محل‌های تردد و مراجعه اصلی کمک کند. محل‌های گفت و گو، انتظار و استراحت بهتر است به سبک فضاهای مسکونی نورپردازی شوند تا محیطی دوستانه و آرامش بخش به وجود آید. نورپردازی یک فضای اداری با گذشته از کاربردهای علمی ابزار تبلیغ و نمایش چهره شرکت به عموم است. در انتخاب نوع چراغ و نحوه نورپردازی باید به این مسئله توجه شود. نورپردازی نمی‌تواند یک سره به مهندس برق محول شود. روشنایی مصنوعی به عنوان مکمل نور طبیعی نقش مهم و موثری در طرح معماری و کیفیت کلی ساختمان دارد. با نورپردازی مناسب میتوان زیبایی ساختمان را تا حد قابل توجهی افزایش داد. در هر حال معماری و روشنایی دو مقوله غیر قابل تفکیک و در رابطه مستقیم با هم هستند.
اهمیت نورپردازی در محیط‌های اداری
در اکثر محیط‌های کاری از عمده‌ترین اهداف اولیه بهره‌وری و بازدهی است و از شیوه‌های طراحی نور پردازی به عنوان پشتوانه‌ای برای تحقق این اهداف استفاده میشود. خوشبختانه گرایش رو به رشدی برای افزایش رضایت کارکنان در بیشتر محیط‌های کاری پدید آمده است و نورپردازی باید در ایجاد رضایت بصری و روان شناختی محیط مشارکت داشته باشد. کاربرد شیوه‌های نورپردازی تکراری آثار مثبت کمتری از لحاظ بازدهی و رضایت استفاده کنندگان در اکثر فضاهای کاری دارد. برخی اوقات میتوان از شیوه‌های غیر استاندارد ولی خلاقانه در بسیاری از فضاهای اداری استفاده کرد.
نور طبیعی در فضاهای داخلی محیط‌های اداری
نورپردازی محیط‌های عمومی قواعد ویژه‌ای دارد و استاندارد‌هایی جدا از محیط‌های خصوصی و مسکونی می‌طلبد. از آن جا که بیشتر فعالیت‌های اداری در طول روز انجام می‌گیرد، روشنایی مصنوعی جنبه مکمل دارد. در ساختمان‌های اداری که عرض ساختمان زیاد است، اغلب بخش‌های مرکزی از نور طبیعی مستقیم و کافی برخوردار نیستند، در بخش ساختمان نور مصنوعی اولویت دارد در مکان‌های کاری نزدیک به پنجره، چنانچه پنجره رو به جنوب، غرب یا شرق باشد، اجتناب از خیرگی چشم با استفاده از انواع وسایل شکست یا کاهش نور مستقیم اهمیت می‌ابد. اگر میزهای کار با توجه به نور طبیعی پنجره‌ها طراحی شوند، نور مصنوعی می‌تواند در نزدیکی پنجره نیز قرار گیرد تا تفاوت بین جهت تابش نور طبیعی و مصنوعی به حداقل برسد.